Iaith – beth mae cyfnewid cod yn ei gyfleu?

Mae gan sawl un ohonon ni farn am gyfnewid cod, sef defnyddio geiriau o un iaith mewn iaith arall. Yng nghyd-destun y Gymraeg, mae termau fel ‘bratiaith’ yn codi’n aml pan fydd rhywun eisiau beirniadu’r defnydd o eiriau ac ymadroddion Saesneg yn y Gymraeg. Mae gwaith ymchwil blaenorol ar y Gymraeg hefyd yn awgrymu bod pobl yn fwy tueddol o feirniadu Cymraeg pobl eraill os oes dylanwad amlwg o du’r Saesneg arni (Robert 2009).

Mae ymchwil ym maes ieithyddiaeth wedi dangos yn glir nad yw cyfnewid cod yn arwydd o ddiffyg ‘gallu’ mewn un o ieithoedd y siaradwr dwyieithog (Thomas a Webb-Davies 2017). Yn hytrach, mae cyfnewid cod yn rhan o leferydd siaradwyr dwyieithog dros y byd ac mae yna nifer o resymau pam mae rhywun yn cyfnewid cod (hyd yn oed os nad ydynt yn ymwybodol ohono).

Mae gwaith arloesol gan ymchwilwyr ym Mhrifysgol Bangor wedi taflu goleuni ar gyfnewid cod yn y Gymraeg. Drwy gymharu faint o weithiau yr oedd cyfnewid cod yn digwydd mewn grwpiau gwahanol o siaradwyr, er enghraifft, darganfu’r ymchwilwyr fod dau grŵp yn fwy tueddol o gyfnewid cod, sef pobl ifainc a/neu bobl sydd wedi caffael y Gymraeg a’r Saesneg ar yr un pryd yn hytrach nag un iaith ar ôl y llall (Deuchar et al. 2016). Yn ogystal â hyn, dangosodd ymchwil bellach fod cyfnewid cod yn gallu cael ei ddefnyddio i gyfleu teimlad o gydsafiad ac agosatrwydd (gweler y bennod ar ‘Amrywio’ yn llyfr Cooper ac Arman 2020).